Al meer dan tien jaar brengt social media op een handvol platforms zeer veel mensen samen. Het gaat hier met name om Facebook, Instagram en Twitter. Maar in een poging om het roofzuchtige verlangen naar groei te voeden, zijn deze platforms allemaal getransformeerd van plekken waar mensen verbinding kunnen maken naar complete entertainment kanalen.
Terwijl het allemaal grote online spelers zijn geworden met een chaotische mengelmoes van geschreeuw en gesponsorde inhoud, trekken steeds meer vervreemde gebruikers weg naar andere social media platforms.
Want net zoals veel andere jonge mensen hebben zij hun toevlucht gezocht in hechte privé kringen, zoals groepschats. In deze kleinere online ruimtes, vaak door vrienden en familie bevolkt, voelen zij niet meer de verlammende druk om al hun gedachten te delen of voor mogelijke werkmogelijkheden te oogsten.
Al deze toevluchtsoorden zijn vrij van de 24-uurs lawine van zorgvuldig samengestelde inhoud, advertenties en merkcampagnes. In plaats van de gekunstelde ervaring van het rondhangen in een soort online winkelcentrum, voelen die groepschats meer aan als een intiem diner bij een vriend thuis.
De versplintering van social media
Mensen wenden zich ook tot een nieuwe lichting van social media platforms die de afgelopen jaren zijn ontstaan om te profiteren van de leegte die is achtergelaten door de achteruitgang van de grote platforms.
Sommige nieuwkomers proberen bijvoorbeeld de originele, overzichtelijke sociale ervaringen die grote platforms vroeger boden opnieuw te creëren. Dit terwijl anderen met radicale ideeën experimenteren om het concept helemaal opnieuw op te starten.
Tot nu toe kan geen van de nieuwe sites concurreren met de enorme omvang van de oude, gecentraliseerde netwerken, maar ze bieden wel enige hoop. Want naarmate een groeiend aantal mensen moe worden van giftige en verslavende platforms die de echte sociale verbinding ondermijnen. Zou deze nieuwe golf van sociaal gerichte starters uiteindelijk een gezondere online omgeving kunnen creëren.
Wat je nu ook denkt van de toekomst van social media, het wordt steeds duidelijker dat het grote platform feest voorbij is. Maar in plaats van daadwerkelijk de dood van social media te voorspellen, kan dit het ultieme begin zijn van een beter tijdperk. Welkom bij de grote versplintering van sociale media!
Stap ook in het ‘pluriversum’
Grote platforms zoals Facebook hebben hun doel om ‘de wereld dichter bij elkaar te brengen’ al lang opgegeven ten gunste van ‘winst gemotiveerde en betrokkenheid wekkende ontwerpen’ die ons verslaafd houden en groei stimuleren.
Uit diverse onderzoeken is gebleken dat deze verschuiving in de prioriteiten van de bedrijven de dagelijkse gebruikers in een slechtere vorm heeft gebracht. Zo blijkt uit een recent onderzoek bijvoorbeeld dat social media een toename van eetstoornissen en een slecht lichaamsbeeld bij mannen en vrouwen kan veroorzaken.
En onderzoekers hebben daarnaast getheoretiseerd dat door mensen in een anoniem gevecht verschillende opvattingen op één hoop te gooien. De technologie die ons bij elkaar zou moeten brengen heeft ons meer gepolariseerd gemaakt.
Het altijd-aan-zijn van social media is ook onnatuurlijk. Want het is op zich niet de bedoeling dat we zoveel praten, en als we elke dag voor duizenden andere mensen posten, dan neemt ons vermogen om te communiceren ook zeker af.
Op welk social media netwerk te vertrouwen
De vermoeidheid die velen voelen wordt daarom deels gevoed door een andere, dringender zorg: op welk sociaal netwerk moet ik nog vertrouwen? Het is dus niet dat men niet wil posten; maar men weet gewoon niet meer waar men het moet doen!
Chand Rajendra-Nicolucci, die onderzoek doet naar digitale openbare infrastructuur aan de Universiteit van Massachusetts Amherst, zegt dat er nu een social media herstart plaatsvindt. Hij zegt dat de toekomst van social media ‘meer privé en meer gefragmenteerd’ zou kunnen zijn.
In een witboek dat eerder dit jaar werd gepubliceerd, voorzagen hij en zijn collega’s een ‘pluriversum’ bestaande uit bestaande platforms en een ecosysteem van ‘zeer kleine online platforms’. Dit zijn allerlei privé gemeenschappen en nichediensten die het soort intieme of interesse specifieke gesprekken hosten die bijzonder slecht door de huidige grote sociale media bedrijven worden bediend..
Het is dus niet dat men niet wil posten; maar men weet gewoon niet meer waar men het moet doen!
In zekere zin bestaat het pluriversum al. Want mensen kunnen al op een zestal sociale media apps actief zijn, waarbij ze elk voor een eigen, uniek doel en een uniek publiek gebruiken.
Hoe leuk groepschats en sommige baanbrekende sociale apps zoals BeReal ook zijn, veel mensen missen de grenzeloze ervaring die grote platforms bieden: een plek waar je zelf nog viral content kan ontdekken, je netwerk kan uitbreiden en aan wereldwijde gesprekken kan deelnemen.
Nu de aandacht van mensen over tientallen platforms versplintert, moet je echter nog niet verwachten dat de kolossale social media platforms binnenkort – of ooit – zullen verdwijnen. Want hun toegankelijke bereik heeft absoluut een cruciale rol in alles gespeeld: van het opsporen van natuur crises tot activisme.
Het is daarentegen te hopen dat de nieuwe grote social media platforms de voordelen van beide werelden kunnen samenbrengen. Dus de kwaliteit en het vertrouwen in kleine, transparante gemeenschappen met het vermogen om met kwaliteitsgesprekken miljoenen mensen te bereiken.
Een koppelbaar social media systeem
Wellicht lijkt de toekomst van social media ook meer op een netwerk van platforms die mensen een ervaring op maat bieden. Met het ideale systeem kun je dan niet alleen naar nieuwe sociale apps migreren zonder je netwerk of profiel te verliezen, maar ze ook aan elkaar koppelen. Zodat je op de ene kan posten en een vriend er vanuit een andere op kan laten reageren.
De toekomst van social media lijkt meer op een netwerk van platforms die mensen een ervaring op maat bieden.
Neem bijvoorbeeld Threads, Meta’s poging om een Twitter vervanger te bouwen. Het draait op het ActivityPub protocol, wat betekent dat de meer dan 100 miljoen gebruikers van Threads uiteindelijk in staat zullen zijn om te communiceren met Mastodon, een open-source sociaal platform dat hetzelfde coderingssysteem gebruikt. Dit zonder zich hier ooit voor aan te melden!
Op dezelfde manier kunnen mensen op Mastodon hun eigen kleine privé gemeenschappen opbouwen, terwijl ze nog steeds de mogelijkheid hebben om hieruit te breken en hun content te delen met de rest van de meer dan 10 miljoen gebruikers van dit platform.
Online steden
Zie het zo als een soort stad. Misschien staat jouw huis (account) in de wijk ‘Threads van Mastodon’. Je brengt veel tijd door in de privacy van je huis en praat met goede vrienden in groepschats en privé ruimten. Maar je wandelt ook rond om te zien wat er in je buurt gebeurt, Waar je een beperkte groep mensen tegenkomt met wie je graag tijd online doorbrengt.
Je gaat af en toe ook naar het mondiale stadsplein om te horen waar mensen in verschillende gemeenschappen over de hele wereld het over hebben. Soms draag je zelfs bij aan het gesprek of hang je posters op om je werk te promoten.
Dit soort open, gedecentraliseerd systeem zou de ommuurde omgeving (of speeltuin) van de grote social media platforms helpen afbreken, waarvan de one-size-fits-all aanpak behoorlijk schadelijke gevolgen heeft gehad.
In plaats van in de stad van Facebook te leven onder de wetten van Facebook, biedt een gedecentraliseerde aanpak iedereen meer controle over hun sociale media ervaring en stelt het mensen ook in staat de communities en feeds te kiezen waarin ze het meest geïnteresseerd en comfortabel zijn.
Als al deze nieuwe social media platforms en andere gedecentraliseerde omgevingen een manier vinden om in een groter ecosysteem op te gaan. Dan zullen ze de grote platforms dwingen hun toon te veranderen om bij te blijven. En hopelijk zal die toekomst een meer evenwichtige en gereguleerde online levensstijl opleveren.
Op weg naar een gezonder internet
Het probleem is dat social media nu te veel dingen tegelijk probeert te doen. Een versplinterde social media zou elk van de belangrijkste functies van het internet in haar eigen context laten gedijen. Je zou zo prima in contact kunnen blijven met familieleden en je politieke vertegenwoordigers kunnen volgen. Dit zonder dat je privé herinneringen tussen politieke drama’s klem komen te zitten.
In plaats van in de stad van Facebook te leven onder de wetten van Facebook, biedt de gedecentraliseerde aanpak iedereen meer controle over de sociale media-ervaring.
Het andere probleem is dat gebruikers momenteel heel weinig controle hebben over wat ze online ervaren. Uit onderzoek is gebleken dat de overvloed aan social media nieuws, stress, angst, vermoeidheid en slaapgebrek kan veroorzaken.
Door de social media te democratiseren kunnen gebruikers deze negatieve gezondheidseffecten handig omkeren. Om zo meer controle te krijgen over met wie ze geassocieerd worden, waar ze in hun feeds naar kijken en hoe algoritmen hun sociale ervaring beïnvloeden.
Door hun tijd over verschillende platforms te versnipperen, elk met een andere benadering van inhoud moderatie, weerspiegelt het nieuwe online communicatie ecosysteem uiteindelijk beter de diversiteit van de mensen die het gebruiken.
Mensen die hun persoonlijke details graag voor zichzelf willen houden, kunnen daarvoor in hechte kringen leven. Degenen die geen 24-uurs lawine van polariserende content willen, kunnen zelf veranderen wat hun feed hen laat zien. De activisten die toch nog graag een boodschap willen verspreiden, kunnen op deze wijze nog steeds miljoenen bereiken. Et cetera, et cetera.
Dus in plaats van dat beleidsmakers en gebruikers platforms moeten smeken, porren en aansporen om te veranderen. Stelt deze decentralisatie hen in staat om het heft in eigen handen te nemen.
Het afstemmen van social media op de behoeften van mensen kan zo een enorme revolutie teweegbrengen in de manier waarop we allemaal online onze tijd doorbrengen. Het vervangen van door viraliteit gestimuleerde algoritmen ten gunste van algoritmen die resoneren met een divers publiek kan bijvoorbeeld vooroordelen en polarisatie verminderen.
De social media versplintering conclusie
Het is moeilijk om de toekomst van het internet te voorspellen. Zeker als het gaat om online diensten waar nieuwe apps in een mum van tijd viraal kunnen gaan (om vervolgens weer te mislukken). Maar het uiteenvallen van de monolithische social media platforms en de opkomst van talloze nieuwe sociale ervaringen zijn voelbaar.
Niemand weet echter hoe het volgende grote social media platform eruit zal zien. Maar totdat deze omgeving online opduikt, kun je verwachten dat veel internetters een versplinterd en nomadisch online sociaal leven zullen blijven leiden.
